Bijlage bij mail verzonden op 29-1-2008

Samen strijden voor een gezonde GGZ

Onlangs stuurden we je een mail om hulp te vragen bij het opkomen voor ons vak (zie bijlage). Aanleiding voor deze oproep was het accepteren van ons opinie-artikel door het NRC en hun plannen om in bredere zin op journalistieke wijze aandacht te geven aan de gevolgen van het nieuwe zorgstelsel in de GGZ. Dat laatste lukt alleen als verschillende hulpverleners vanuit verschillende settingen en instellingen bereid zijn om hun verhaal te vertellen. Op dat laatste was de oproep dan ook vooral gericht.

In dit stuk geven we een beeld van de reacties tot nu toe en schetsen we in aansluiting daarop het doel en het kader van ons initiatief.

Uit de reacties die we tot nu toe hebben gekregen komt het volgende beeld naar voren:

· Werkelijk alle reacties zijn instemmend, iedereen ondersteunt het initiatief van harte. Men vindt het belangrijk dat de problemen aan de kaak worden gesteld. Daarbij valt op hoezeer men pleit voor een constructieve opstelling. Niemand betoogt rebels verzet.

· Velen zijn huiverig om met ervaringen binnen de instelling naar buiten te komen. Bij sommigen heerst een ‘klokkenluidergevoel’. Ze zouden hun verhaal wel willen vertellen maar durven niet zo goed uit angst voor de gevolgen. De vraag werd gesteld of het mogelijk is om anoniem of onder pseudoniem mee te werken. Sowieso is de vraag welke strategie je het beste kunt volgen als je je verhaal naar buiten brengt. Doe je dat buiten het management om of probeer je die er juist bij te betrekken?

· Er is behoefte aan kader, wat is precies het doel van ons initiatief? Hoe ons initiatief te plaatsen in relatie tot andere initiatieven? Er wordt gepleit voor het samenbrengen van verschillende initiatieven tot een instellingsbreed en landelijk protest. Hierbij wordt tevens de vraag opgeworpen hoe je een duurzame en strijdbare achterban creëert die ook echt veranderingen kan bewerkstelligen.

We gaan nu nader in op doel en kader van ons initiatief. Allereerst benoemen we enkele initiatieven die er in de afgelopen jaren zijn geweest of die nog steeds gaande zijn.

Aktie STop de Afbraak van de Psychotherapie (www.psychotherapie-ja.nl).

Dit actiecomité heeft zich verzet tegen het besluit van VWS om het aantal sessies psychotherapie te limiteren. Het gaat hier om een succesvolle actie, want mede dankzij de inspanningen van deze groep is de maatregel inmiddels teruggedraaid.

De Zorg Is Geen Markt (www.zorggeenmarkt.nl)

Een maatschappelijk verzet, over de volle breedte van de gezondheidszorg, gedragen door de SP (in de persoon van Agnes Kant) en enkele vakbonden, tegen de marktwerking in de zorg. Momenteel is de actie Stop Uitverkoop Thuiszorg gaande. Op 15 maart aanstaande vindt een landelijke themadag Zorg plaats, met een aparte themagroep voor de GGZ. Aanleiding voor deze themadag is het feit dat de gevolgen van marktwerking en bureaucratie steeds duidelijker worden. Het doel is om vast te stellen waar het mis gaat en hoe dat kan worden voorkomen. Ook deze themadag biedt dus belangrijke kansen. Komt allen!

De Vrije Psych (www.devrijepsych.nl)

Dit betreft een groep verontruste psychiaters en psychotherapeuten, die zich verzetten tegen de DBC systematiek, het verlies van autonomie voor de behandelaar en het verlies van privacy voor de cliënt. Zij beheren een omvangrijke site met veel achtergrondinformatie. Zij richten zich met name op de (vrijgevestigde) psychotherapie en benadrukken de exclusiviteit van het (psycho)therapeutisch contact en het belang van geheimhouding. Momenteel zijn zij bezig met een actie die beoogt dat er zoveel mogelijk bezwaarschriften bij de Nederlandse Zorgautoriteit binnenkomen tegen de Tariefbeschikking DBC GGZ. Deze beschikking houdt in dat alleen nog in DBC-termen gedeclareerd mag worden.

Manifest ‘Macht & Tegenmacht: Genoeg is Genoeg’ (www.beroepseer.nl)
Dit manifest is opgesteld door een tiental Ondernemingsraden en een aantal vertegenwoordigers van Cliëntenraden uit de Geestelijke Gezondheidszorg. Het betreft de volgende GGZ-instellingen: GGZ Oost Brabant, Eindhoven, Midden-Brabant, den Bosch, Breda, Grote Rivieren, Groep Noord- en Midden Limburg, Reinier van Arkelgroep, De Gelderse Roos en Forum Nijmegen. Doel van het manifest was een halt toe te roepen aan ontwikkelingen die de kwaliteit van de dienstverlening en de professionaliteit van de dienstverlener op een onaanvaardbare manier onder druk zetten. Direct aansluitend op de lancering van het manifest vond op 10 november 2006 het debat “Genoeg is genoeg - tegen controlezucht in de zorg” plaats. Een vervolg is er voor zover wij weten niet gekomen.

Berichten in de media

Er is tot op heden weinig journalistieke aandacht geweest voor de gevolgen van het nieuwe zorgstelsel in de GGZ. Berichten in de media betroffen veelal opinie-artikelen (zie voor een overzicht www.zorggeenmarkt.nl en www.devrijepsych.nl). Diverse auteurs hebben in de afgelopen jaren hun nek uitgestoken en op heldere en overtuigende wijze de huidige problemen voorspeld. Helaas was het effect van hun inspanningen gering. De realiteit is dat één uitzending van Zembla over feitelijke misstanden vaak meer in beweging brengt dan tien opinie-artikelen, hoe goed ze ook geschreven zijn. Een illustratie hiervan is de actie Stop de Afbraak van de Psychotherapie, die zich verzette tegen de limitering van het aantal psychotherapiesessies. Ook hierover zijn vurige betogen geschreven, maar de maatregel werd pas teruggedraaid toen de feiten uitwezen dat de maatregel inderdaad schadelijke effecten had op cliënten en dat de bezuinigingsdoelstelling niet werd gehaald.

Beroepsverenigingen

De meeste beroepsverenigingen hebben in meer of mindere mate meegewerkt aan de totstandkoming van het huidige systeem. Van hen valt dan ook niet al te veel verzet te verwachten (mocht je niet overtuigd zijn, kijk dan op www.devrijepsych.nl en klik op beroepsverenigingen). Daar komt bij dat de beroepsverenigingen steeds maar een deel van de GGZ-hulpverleners vertegenwoordigen. Een GGZ-brede beroepsvereniging is er helaas niet.

Branchevereniging

Van onze branchevereniging GGZ Nederland hoeven we ook niet al te veel te verwachten. Zij lijken meer een vazal van de politiek te zijn dan een krachtige vertegenwoordiger van de GGZ. Mocht je twijfelen aan deze stelling, raadpleeg dan hun site: www.ggznederland.nl. Of lees de brief van 27 december 2006 aan de kabinetsinformateur er eens op na. Daarin kun je lezen dat er ‘voor de invoering van DBC’s binnen de sector een groot draagvlak bestaat’. Aan de bureaucratie worden maar weinig woorden vuil gemaakt: ‘Er is voor de ggz-sector geen vermindering van de administratieve lastendruk tot stand gekomen. Terugdringing ervan verdient de hoogste prioriteit’. Deze algemene oproep komt tussen allerlei concrete beleidsvoorstellen nogal plichtmatig over en zal weinig indruk hebben gemaakt.

Hoezeer wij de initiatieven die er wel zijn geweest ook waarderen en steunen, de realiteit is dat er in de afgelopen jaren nooit een massaal verzet is gekomen tegen de gevolgen van de marktwerking in de GGZ.

Het voorgaande overwegende, hoe verhoudt ons initiatief zich dan tot andere initiatieven?

1. We willen nadrukkelijk strijden voor de GGZ als geheel en richten ons daarbij op datgene wat alle beroepsgroepen met elkaar verbindt. Het gaat ons simpelweg om behoud van kwaliteit, ongeacht of het nu gaat om een langerdurende psychotherapie, een kortdurende behandeling, begeleiding door een spv of praktische hulp door een maatschappelijk werker. Beroepsgroep overstijgend en setting overstijgend dus.

2. Onze focus ligt op het aan de kaak stellen van feitelijke misstanden die het gevolg zijn van actueel beleid. Dit kan door de beleidsmakers veel moeilijker worden ontkend dan de vurige betogen van de afgelopen jaren, die makkelijk afgedaan konden worden als weerstand tegen verandering van professionals die hun vrijheid niet kwijt willen. Om dit risico te vermijden laten we de ideologie voor wat ze is en proberen de feiten te laten spreken. Anno 2008 kan dat ook, omdat het nieuwe zorgstelsel de praktijk inmiddels verregaand beïnvloedt.

Het doel van onze actie is vooralsnog niets meer en niets minder dan dat er binnenkort een goed journalistiek verhaal in een serieus te nemen krant verschijnt over de concrete gevolgen van het nieuwe zorgstelsel in de GGZ. Zo’n onafhankelijk journalistiek verhaal is - voor zover wij weten - nog niet eerder gepubliceerd. Als dat verhaal er eenmaal is zou als vervolgstap de politiek gemobiliseerd kunnen worden. Verder zijn wij voorstander van een met De Vrije Psych vergelijkbaar initiatief maar dan GGZ-breed, met betrokkenheid van alle beroepsgroepen en settingen. Zo zou uiteindelijk een platform kunnen ontstaan dat als een soort actiegroep en lobbyclub ons als sector zou kunnen vertegenwoordigen. Misschien kan de themagroep GGZ op de landelijke themadag Zorg hiertoe een eerste aanzet zijn. Maar eerst maar eens een goed verhaal in NRC Handelsblad.

Tot slot willen we nog ingaan op de terughoudendheid die velen hebben om met hun ervaringen naar buiten te komen. We kunnen er het volgende over zeggen:

· We willen nogmaals benadrukken dat het heel belangrijk is dat de verhalen wél naar buiten komen. Ga er niet te snel van uit dat anderen het verhaal wel zullen vertellen. Als iedereen dat denkt dan gebeurt er niets. Probeer dus over je angst heen te stappen en volg je hart! Nogmaals, ook met stukjes van de puzzel zijn we geholpen.

· Doe het niet in je eentje (tenzij je een eigen praktijk hebt). Zoek steun bij minimaal twee collega’s. Probeer als dat maar enigszins mogelijk is toestemming te krijgen van je leidinggevende en/of het hogere management. Wie weet zijn ze zelfs bereid om mee te werken door jou ruimte te geven en daarnaast hun eigen verhaal te vertellen. Overleg eventueel met de ondernemingsraad.

· Als je op zich wel je verhaal zou willen doen maar je weet nog niet precies onder welke condities, laat dat dan alvast aan ons weten. Dan kunnen we het meenemen in ons gesprek met de journalist. Zo zouden we bijvoorbeeld kunnen overleggen of het anoniem kan.

· Pas op met het naar buiten brengen van informatie die jouw instelling rechtstreeks kan schaden. Je zou dan arbeidsrechtelijk in de problemen kunnen komen en je komt op een klokkenluiderspositie terecht. Dat is niet de bedoeling. Het gaat om het aan de kaak stellen van de gevolgen van de marktwerking voor de GGZ, niet om het aanklagen van je instelling (het management is immers ook maar een radertje in het systeem). Dit neemt niet weg dat je best wat kan hebben aan de tips voor klokkenluiders van de FNV. Die zijn te vinden via www.klokkenluider.jouwpagina.nl onder het kopje FNV informatie.

We hopen met dit stuk wat meer duidelijkheid en kader te hebben gegeven aan ons initiatief en hopen van jullie te horen.

Wordt vervolgd,

Fred Leffers, Thijs Emons & Co Klaver

Bijlage: Onze eerdere mail

Sent: Tuesday, January 22, 2008 10:33 AM

Subject: Hulp gevraagd bij het opkomen voor ons vak

Beste vakgenoot of anderszins betrokkene bij de geestelijke gezondheidszorg,

Graag wil ik je hulp vragen. Het gaat om het volgende.

Al een behoorlijk aantal jaren werk ik als gezondheidszorgpsycholoog bij GGZ-instelling GGNet in Apeldoorn (voorheen Spatie). Op een polikliniek met een goede werksfeer waar met veel inzet en betrokkenheid wordt gewerkt voor het welzijn van clienten.

Deze geinspireerde afdeling heb ik de afgelopen jaren langzamerhand zien veranderen als gevolg van de alsmaar oplopende (werk)druk. Het begon enkele jaren geleden met het systematisch opjagen van de 'productie'. Toen we hier min of meer aan gewend waren geraakt, kwam de zinloze bureaucratie zoals die ons wordt opgelegd vanuit overheid en zorgkantoor. Pogingen om deze bureaucratie van binnenuit een halt toe te roepen zijn vruchteloos gebleken, omdat het management steeds meer fungeert als een doorgeefluik van de bureaucratische eisen van buitenaf zonder er stelling tegen te nemen. Nu de bureaucratische terreur zodanige vormen aanneemt dat het niet meer lukt om het inhoudelijke werk ervoor af te schermen, is mijn grens bereikt en heb ik de stap genomen om een opinie-artikel te schrijven, samen met mijn collega's Thijs Emons en Co Klaver.

Dit artikel zal binnenkort worden geplaatst in NRC Handelsblad. Maar daar blijft het niet bij. Het NRC wil in bredere zin een beeld geven van de uitwerking die het nieuwe zorgstelsel heeft in de GGZ. Concreet betekent dit dat zij naast onze opinie ook de verhalen willen horen uit andere GGZ-instellingen.

Kortom er ligt hier een mooie kans om de problemen die we in de GGZ hebben op de agenda te zetten. Om ons te laten horen! Wij zijn van mening dat de discussie over de GGZ in relatie tot het nieuwe zorgstelsel veel te veel wordt gedomineerd door managers en beleidsmakers. De signalen vanaf de werkvloer worden niet gehoord, maar klinken vaak ook veel te zacht. We zijn als hulpverleners sterk gericht op onze clienten en voelen ons (te) vaak machteloos als het gaat om het grotere geheel. We zijn loyaal, doen gewoon alle onzinnige dingen die ons opgelegd worden vanuit het idee dat het wel ergens goed voor zal zijn. We stellen ons bescheiden op omdat we het grotere geheel niet overzien. Alsof de beleidsmakers en het hogere management dat wel doen! Die blijven naief geloven in de ideologie van marktwerking, DBC's en controle op 'kwaliteit' van buitenaf. Intussen is de uitwerking van die ideologie dat de werkdruk toeneemt en de echte kwaliteit onder druk staat. En het einde van deze ontwikkeling is nog lang niet in zicht.

We kunnen ons dus laten horen!

Over de steeds verder toenemende productiedruk, over de controledwang vanuit het zorgkantoor maar uiteindelijk vanuit de overheid, over alle lege projecten rondom 'kwaliteit', over de absurditeit van het DBC systeem dat er vanuit gaat dat de behandeling rechtstreeks voortvloeit uit de DSM classificatie, over zinloze bureaucratie, over het eindeloze invullen van formulieren om ons werk vergoed te krijgen, etc. etc.

Ik zou je willen vragen na te denken over de volgende vragen:

· Zou je zelf geinterviewd willen worden door het NRC?

· Ken je mensen binnen je eigen instelling of bij andere instellingen die hun verhaal zouden willen doen en die dat op een constructieve manier kunnen?

· Of ken je mensen die mensen kennen die dat zouden willen doen?

· Heb je concrete voorbeelden van wantoestanden in de GGZ die samenhangen met het nieuwe zorgstelsel?

· Heb je verdere suggesties?

Alle reacties zijn welkom. Denk vooral niet dat je een alomvattend en samenhangend verhaal moet hebben, één stukje van de puzzel helpt ook.

Stuur deze mail gerust door naar mensen die je kent uit het vak en die zich erdoor aangesproken zouden kunnen voelen. Denk aan psychologen, spv-ers, sociotherapeuten, psychiaters, maatschappelijk werkers, nonverbaal therapeuten, teammanagers, etc etc. Binnen je eigen instelling, maar zeker ook daarbuiten. Tegelijkertijd wil ik je vragen om deze mail met zorg te behandelen. Stuur hem niet klakkeloos door naar je hele adresboek of naar al je collega's, maar naar die mensen waarvan je denkt dat ze graag op de hoogte zouden willen zijn van dit initiatief en naar die mensen waarvan je denkt dat ze mogelijk een bijdrage zouden willen leveren.

Wat ons drijft is onze betrokkenheid bij de clienten voor wie we het uiteindelijk doen. Hart voor het vak dus. We willen niet strijden tegen politiek of management, maar we willen strijden voor een GGZ waarin de menselijke maat richtinggevend is. Als je je hierin herkent en/of mee wilt doen, laat dan van je horen!

Je kunt je reactie sturen naar ons email adres.

Als het kan graag voor 7 februari zodat we je reactie kunnen meenemen in het gesprek dat we begin februari hebben met de journalist van het NRC.

Alvast bedankt voor jullie meedenken,

Met vriendelijke groet,

mede namens Thijs Emons en Co Klaver,

Fred Leffers